Παραδόθηκε και επισήμως σήμερα στο Υπουργείο Πολιτισμού και στο Δήμο Αθηναίων, ο Χώρος Ιστορικής Μνήμης «Κοραή 4», ο οποίος ανήκε στην Εθνική Ασφαλιστική από το 1893 και έχει μία σημαίνουσα αξία για τους εθνικούς αγώνες και τη νεότερη ιστορία της χώρας μας.
Σύμφωνα με σχετική ανακοίνωση, η δωρεά αυτή προς το ελληνικό Δημόσιο αποφασίστηκε από την Εθνική, με γνώμονα ότι αυτός θα ήταν ο καλύτερος τρόπος να παραμείνει η ιστορική κληρονομιά σε όλους τους Έλληνες πολίτες.
Μιλώντας κατά τη σημερινή εκδήλωση της επίσημης παράδοσης, ο Διευθύνων Σύμβουλος της Εθνικής Τράπεζας Παύλος Μυλωνάς τόνισε:
«Πριν από τρία χρόνια, όταν ξεκίνησε η πώληση της Εθνικής Ασφαλιστικής, η Διοίκηση της τράπεζας αποφάσισε ο συγκεκριμένος χώρος να εξαιρεθεί από την πώληση και να διασφαλιστεί η προστασία του, ως χώρος ιδιαίτερης εθνικής ιστορικής μνήμης και σημασίας μέσω της δωρεάς του προς το ελληνικό δημόσιο».
Ευχαρίστησε δε τον Διευθύνοντα Σύμβουλο της Εθνικής Ασφαλιστικής Robert Gauci που το ολοκλήρωσε.
Ο κ. Μυλωνάς, υπογράμμισε σχετικά με την ιστορική αξία και το μήνυμα του Χώρου, ότι ο Χώρος Ιστορικής Μνήμης «Κοραή 4» αποτελεί μία σημαντική παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, τονίζοντας: «Η διαφύλαξη αλλά και η προβολή του είναι σημαντική τόσο ως προς τη μνήμη των θυμάτων, αλλά και ως υπενθύμιση του πόνου που μπορεί να προκαλέσουν τα πάθη και η δίψα για εξουσία. Εύχομαι ο Χώρος αυτός να παίξει ένα μικρό ρόλο στη διαμόρφωση των ηθών των επόμενων γενιών».
Στη εκδήλωση της επίσημης παράδοσης του Χώρου Ιστορικής Μνήμης «Κοραή 4», εκτός από τον κ. Π. Μυλωνά, παρευρέθηκαν και μίλησαν η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη, ο Δήμαρχος Αθηναίων Κ. Μπακογιάννης και ο Διευθύνων Σύμβουλος της Εθνικής Ασφαλιστικής Robert Gauci. Από σήμερα, ο Χώρος θα λειτουργεί υπό την ευθύνη του Υπουργείου Πολιτισμού και του Δήμου Αθηναίων.
Αποκατάσταση και επισκεψιμότητα
Η αποκατάσταση των υπογείων ολοκληρώθηκε το 1991 και παραδόθηκε στο κοινό από την Εθνική Ασφαλιστική, στην οποία συνεχίζει να ανήκε μέχρι πρόσφατα. Λίγο καιρό μετά την απελευθέρωση της Αθήνας, στις 31 Οκτωβρίου 1944, το κτήριο πέρασε στα χέρια του ΕΑΜ.
Κατόπιν στεγάστηκαν εκεί αγγλικά στρατεύματα, ενώ μετά επιτάχθηκε εκ νέου από την ελληνική κυβέρνηση. Σήμερα στο κτήριο λειτουργούν διάφορες υπηρεσίες και τα υπόγεια κρατητήρια είναι ανοιχτά για επίσκεψη από τις 9 το πρωί ως τις 14.00 κάθε μέρα, εκτός Κυριακής και Δευτέρας.
Τα υπόγεια της Kommandatur
Τα αποτυπώματα των κρατουμένων στους τοίχους των υπογείων του κτηρίου της οδού Κοραή 4, του γερμανικού Φρουραρχείου, της Kommandatur, στο κέντρο της Αθήνας, «μιλούν» ακόμα.
Τα υπόγεια τού κτηρίου της Εθνικής Ασφαλιστικής, που επιτάχθηκε από τις κατοχικές δυνάμεις και στέγασε την Kommandatur, είναι από τους λίγους χώρους, που η ιστορία έχει μείνει «ζωντανή», σαν να έχει σταματήσει ο χρόνος.
Λειτούργησαν στην Κατοχή ως κρατητήρια, όπου οι συλληφθέντες έμεναν συνήθως από μία ως τριάντα ημέρες πριν μεταφερθούν σε γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, στις φυλακές Αβέρωφ, στην Καισαριανή, στο Χαϊδάρι και αλλού. Στους τοίχους των θαλάμων, ιδιαίτερα του δευτέρου υπογείου, όπου σώζεται ατόφιο το στρώμα του 1944, διαβάζει κανείς ακιδογραφήματα, δηλαδή πρόχειρα χαραγμένες επιγραφές από τους κρατούμενους, με ονόματα, ημερομηνίες, μηνύματα, σκίτσα με πορτραίτα, νότες, κιθάρες, καράβια, τραμ και άλλα.
Διακόσια τριάντα εννέα ονόματα είναι καταγεγραμμένα μόνο στους τοίχους, και αυτά, ως επί το πλείστον, του έτους 1944, αριθμός πολύ μικρότερος του πραγματικού αριθμού κρατουμένων, ο οποίος μένει ακόμα άγνωστος.
Οι Γερμανοί έβαφαν κατά διαστήματα τους τοίχους, οπότε οι χαραγμένες σημειώσεις των κρατουμένων εξαφανίζονταν. Φαίνεται πως, όταν έχασαν τον πόλεμο και έφυγαν εσπευσμένα, δεν πρόλαβαν να κάνουν το ίδιο με το δεύτερο υπόγειο κι έτσι οι επιγραφές στους τοίχους, έστω και του 1944, υπάρχουν ακόμα.
Τα υπόγεια προσφέρονταν ιδιαίτερα για τους κατακτητές, εφόσον είναι έξι μέτρα κάτω από την επιφάνεια του εδάφους και η απομόνωσή των κρατουμένων απόλυτη. Και οι δυο όροφοι των υπογείων έχουν σε όλες τις προσβάσεις βαριές συμπαγείς και αεροστεγείς σιδερένιες πόρτες, κατασκευασμένες από γερμανική εταιρεία προπολεμικά και τα παράθυρα που βλέπουν προς τους φωταγωγούς διαθέτουν διπλά συμπαγή σιδερένια παραθυρόφυλλα, καθώς προορίζονταν για αντιαεροπορικό καταφύγιο. Σε αρκετές πόρτες βλέπει ο επισκέπτης από τη μια μεριά, αυτή των φρουρών, αγκυλωτούς σταυρούς, και από την άλλη τα λόγια των κρατουμένων: «νερό», «χωρίς νερό», «θέλω νερό».
Στο πρώτο υπόγειο, οι θάλαμοι Ι και ΙΙ πιθανότητα δεν αποτέλεσαν χώρους κράτησης. Σήμερα εκτίθεται εκεί η ναζιστική σημαία που κυμάτιζε στον τελευταίο όροφο του κτηρίου, μια πόρτα από τα κρατητήρια της Γκεστάπο στην οδό Μέρλιν, μια χειροπέδη, μια σφαίρα, που βρέθηκε σφηνωμένη μεταξύ ξύλινου πλαισίου, αλλά και αντικείμενα των κρατουμένων που ανακαλύφθηκαν στα υπόγεια: πακέτα τσιγάρων, σπίρτα, καραμέλες, μεταλλικά κύπελλα, καθώς και ένα ακέραιο γράμμα κρατουμένου μέσα σε αυτοσχέδιο φάκελο που εντοπίστηκε κρυμμένο σε κούφωμα πόρτας.
Ο θάλαμος ΙΙΙ πιθανώς χρησιμοποιήθηκε ως χώρος κράτησης ή προφυλάκισης μέχρι το 1943, ενώ στον θάλαμο ΙV διακρίνονται τα ίχνη έξι μικρών χώρων που αποτελούσαν τα κελιά απομόνωσης. Εκεί διατηρούνται και τα περισσότερα χαραγμένα πορτραίτα, γυναικών κυρίως.
Η ποικιλία των γλωσσών που συναντάται στους τοίχους του θαλάμου V είναι αξιοσημείωτη. Ελληνικά, ιταλικά, ρώσικα, γερμανικά ακιδογραφήματα υποδηλώνουν πως οι κρατούμενοι δεν ήταν μόνο Έλληνες.
«Fiorin Sergio, Venezia», «Franzella, entrata (είσοδος) 29-7-44, uscita (έξοδος) κενό». Εκεί διαβάζουμε επίσης «τους Έλληνες τους έφαγε η βρετανική προπαγάνδα» και λίγο πιο κάτω, από άλλο χέρι, «Κοσμάς Ευαγγελλάτος, ετών 18, 21.7.44», χαραγμένες και αγκαλιασμένες η ελληνική και η αγγλική σημαία, το ακρώνυμο του ΚΚΕ και ένα τόξο τρυπάει μια καρδιά που στάζει αίμα.
