Για να βρούμε τις ρίζες του βάδην στην Ελλάδα, θα πρέπει να ταξιδέψουμε βαθιά, πίσω στο χρόνο. Το 1901 εντάχθηκε για πρώτη φορά το αγώνισμα στο πρόγραμμα του Πανελληνίου Πρωταθλήματος, προτού καν αποκτήσει Ολυμπιακή ταυτότητα – κάτι που θα συνέβαινε το 1908.
Οι γυναίκες, όμως, θα περίμεναν κάμποσες δεκαετίες μέχρι να πετύχουν την αποδοχή και εν συνεχεία την αναγνώριση. Μόλις το 1985, βαδίστριες αποτέλεσαν μέρος του Πανελληνίου Πρωταθλήματος, γι’ αυτό και ο φετινός αγώνας στο Άστρος, την Κυριακή 11 Φεβρουαρίου, θα έχει έντονα γυναικείο χρώμα, όπως εύκολα γίνεται αντιληπτό και από την αφίσα της διοργάνωσης.
Σαράντα χρόνια συμπληρώνει το βάδην γυναικών στα Πανελλήνια Πρωταθλήματα. Τέσσερις δεκαετίες από την ημέρα που μια χούφτα κοπέλες έσπασαν τα δεσμά, ξεπέρασαν τα στεγανά και βάδισαν για τον τίτλο της πανελληνιονίκου.
Δύο αδέρφια έριξαν το κάστρο και εγένετο βάδην γυναικών
Έπειτα από την επιμονή και τις συντονισμένες ενέργειες των αδερφών Άρη και Χρήστου Καραγεώργου, δύο αδελφών που κυριάρχησαν στα πανελλήνια πρωταθλήματα από το 1975 έως και το 1991 κερδίζοντας 10 και 13 τίτλους αντίστοιχα, το 1985 ο ΣΕΓΑΣ ενέταξε και το αγώνισμα των 5.000 μ. βάδην γυναικών εντός σταδίου στο πρόγραμμα του πανελληνίου πρωταθλήματος.
Από το 1981 είχε ξεκινήσει ο Άρης την αλληλογραφία με τον πρόεδρο της επιτροπής βάδην, Δανό Πάλε Λάρσεν. Μην φανταστείτε email και sms. Με το ταχυδρομείο έφευγαν οι επιστολές και υπήρχε αναμονή πολλών ημερών μέχρι να φτάσει το γράμμα από το Λονδίνο (έδρα της τότε IAAF) στην Αθήνα και το αντίστροφο.
Διαφαινόταν ότι το βάδην γυναικών σύντομα θα αποκτούσε Ολυμπιακό καθεστώς και ο Άρης Καραγεώργος άδραξε την ευκαιρία – αν και ακόμα εν ενεργεία αθλητής – να μυήσει από τα τέλη του 1983 στο άθλημα την Μιμίκα και την Μαρία Πανουτσοπούλου και την Μαριλένα Σαμολαδά, οι οποίες πήραν, μαζί με τέσσερις ακόμα κοπέλες το βάπτισμα του πυρός στις 18 Μαΐου 1984 σε μια ημερίδα στην Αθήνα, στις εγκαταστάσεις του Πανελληνίου.
Με ενέργειες του κόουτς, που σταδιακά αποσύρθηκε από την ενεργό δράση, και αίτημά του προς τον ΣΕΓΑΣ, το βάδην προστέθηκε στο πρόγραμμα του Πανελληνίου Πρωταθλήματος, ενώ το 1992 τα 10 χλμ. διεξήχθησαν στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης, βάζοντας τίτλους τέλους και επίσημα στη φυλετική ανισότητα.
Πίσω στο 1985, πρώτη πανελληνιονίκης στο Ολυμπιακό στάδιο αναδείχτηκε η Κωνσταντίνα Μπορνιβέλλι του Α.Ο. Εσπέρου Πατρών με επίδοση 28:07.48.
Την επόμενη χρονιά το ίδιο αγώνισμα συμπεριλαμβανόταν στο πρόγραμμα του 1ου Πανελληνίου Πρωταθλήματος κλειστού στίβου στο ΣΕΦ, ενώ στον ανοιχτό διεξήχθη και το αγώνισμα των 10 χλμ. εκτός σταδίου.
Το 1987 καθιερώθηκαν τα 3.000 μ. στον κλειστό στίβο και το 1998 προστέθηκαν στον ανοιχτό τα 20 χιλιόμετρα.
Για μια τριετία (2018-2020), έλαβε χώρα ο αγώνας των 50 χλμ., για να αντικατασταθεί το 2021 από τα 35 χιλιόμετρα, απόσταση που από το 2024 αποτελεί παρελθόν.
Πολυνίκης στο θεσμό των πανελληνίων πρωταθλημάτων σε ανοιχτό και κλειστό στίβο είναι η Πόπη Γαβαλάκη με 13 πρωτιές, η πρώτη αθλήτρια που είχε τόσο κυριαρχική παρουσία κατεβάζοντας το ένα ρεκόρ μετά το άλλο.
Ωστόσο ειδικότερα στα 20 χλμ. σε δημόσιο δρόμο, αγώνισμα που θα διεξαχθεί φέτος στο Άστρος, η Αντιγόνη Ντρισμπιώτη έχει το προβάδισμα με εφτά τίτλους, αλλά όχι και το ρεκόρ αγώνων, που ανήκει στη Δέσποινα Ζαπουνίδου με 1:29.35 από το 2016. Η πρωταθλήτρια Ευρώπης στην απόσταση έχει στην κατοχή της και το πανελλήνιο ρεκόρ με 1:28.12 από το Φεβρουάριο του 2022 στη νέα της προπονητική βάση, τη Μελβούρνη.
Από τον Βασιλάκο στον Παπαμιχαήλ, 123 χρόνια απόσταση
Στους άνδρες το βάδην πρωτοπαρουσιάστηκε στις αρχές του 20ού αιώνα και συγκεκριμένα το 1901, όταν έγινε το Β’ Πανελλήνιο Πρωτάθλημα, αλλά ουσιαστικά το πρώτο επίσημο και παρθενικό που διοργανώθηκε από τον ΣΕΓΑΣ, αφού αυτό του 1896 έγινε υπό την αιγίδα της Ολυμπιακής Επιτροπής και αποτέλεσε αγώνα πρόκρισης για τους 1ους Σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες.
Το πρωτάθλημα έγινε στο Παναθηναϊκό στάδιο παρουσία της βασιλικής οικογένειας, βουλευτών κι άλλων επισήμων και πλήθους κόσμου, ξυπνώντας μνήμες από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896. Το βάδην διεξήχθη τη δεύτερη μέρα των αγώνων και οι αθλητές κλήθηκαν να καλύψουν απόσταση ενός χιλιομέτρου με άστατες καιρικές συνθήκες. Από τις συμμετοχές ξεχώρισε αυτή του δεύτερου στο Μαραθώνιο των Ολυμπιακών Αγώνων, Χαρίλαου Βασιλάκου του Πανελληνίου, που κατέκτησε μάλλον άνετα την πρώτη θέση.
Στο φύλλο της εφημερίδας ΣΚΡΙΠ του Σαββάτου 7 Ιουλίου 1901 διαβάζουμε αυτούσιο το ρεπορτάζ του αγώνα:
Το τελευταίον αγώνισμα – Βάδην 1000 μέτρα
Τελευταίον έρχεται το αγώνισμα βάδην 1000 μέτρα. Οι αποδυόμενοι εις το αγώνισμα είνε 14. Ο Γιαννακόπουλος και ο Βασιλάκος του Πανελληνίου, ο Ζορμπάς, ο Μάρκου και ο Σταυρόπουλος του Εθνικού, ο Αλιμαλάς, ο Μασούρης και ο Πολυχρόνης του Αμαρουσίου, ο Στούκας και ο Κούρτης της Κηφισιάς, ο Τσαφόπουλος της [Γυμναστικής] Εταιρίας Πατρών και δύο άλλοι του Πανελληνίου.
Το αγώνισμα τούτο συνίσταται εις το ταχύτερον βάδισμα. Ξεκινούν λοιπόν με τον πυροβολισμόν οι αγωνιζόμενοι και αμέσως αρχίζει να προηγήται ο Βασιλάκος, ο οποίος και φθάνει εις το τέρμα πρώτος διανύσας τα 1000 μ. εις 5’ 11’’ και 3)5’ δεύτερος δε φθάνει ο Μάρκου διανύσας αυτά εις 5’ 18’’.
Μεθ’ ο οι Βασιλείς απέρχονται προπεμπόμενοι υπό της επιτροπής και ο κόσμος απέρχεται εις τα ίδια.
Σταδιακά η απόσταση που διένυαν οι βαδιστές στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα ανέβηκε στα 1.500 και στα 5.000 μέτρα. Εν συνεχεία το αγώνισμα μεταφέρθηκε εκτός σταδίου και οι αθλητές καλούνταν να βαδίσουν 10 χιλιόμετρα, ενώ το 1958 εισήχθη το αγώνισμα των 20 χιλιομέτρων.
Από το 1984 έως και το 1989 το πανελλήνιο πρωτάθλημα βάδην μεταφέρθηκε εντός σταδίου με τη διεξαγωγή του αγωνίσματος των 20.000 μέτρων. Είναι μια περίοδος, με αφετηρία τα μέσα της δεκαετίας του εβδομήντα, που κυριαρχούν οι αφοί Καραγεώργου οι οποίοι δημιουργούν επανάσταση εξασκούμενοι χωρίς προπονητή και έχοντας τη συνήθεια να τερματίζουν πολλές φορές χέρι-χέρι, όπως το 1979 και το 1981 όταν μοιράστηκαν την πρώτη θέση.
Το 1986, χρονιά που η Ελλάδα απέκτησε κλειστό στίβο, το Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας, στο πρόγραμμα μπήκαν και τα 5.000 μ. βάδην, ενώ το 1989 διεξήχθη για πρώτη φορά και το πανελλήνιο πρωτάθλημα 50 χιλιομέτρων.
Το 2021 προστέθηκαν τα 35 χλμ., αλλά η World Athletics αποφάσισε να καταργήσει το αγώνισμα και για τελευταία φορά (;) πραγματοποιήθηκε το 2023.
Πολυνίκης των πανελληνίων πρωταθλημάτων βάδην είναι ο σύγχρονος Αλέξανδρος Παπαμιχαήλ με 26 πρωτιές. Από αυτές οι 13 σημειώθηκαν στα 20 χλμ., οι 3 στα 35 χλμ., οι 2 στα 50 χλμ. και οι 8 σε κλειστό στίβο και συγκεκριμένα στα 5.000 μέτρα.
Ο Αλέξανδρος Παπαμιχαήλ είναι και ο κάτοχος της καλύτερης πανελλήνιας επίδοσης με χρόνο 1:21.12 από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του Λονδίνου, αλλά και του ρεκόρ αγώνων με 1:24.40 από το 2019 στην Αλεξανδρούπολη.
