Γράφει ο Δρ. Χρήστος Μπαξεβάνης*
Επικεφαλής του Ομίλου Προβληματισμού για τον Εκσυγχρονισμό της Δικαιοσύνης Ο.Π.Ε.Δ.
Ο εκσυγχρονισμός είναι μια πολυδιάστατη και πολυεπίπεδη προσπάθεια σύγκλισης της ελληνικής κοινωνίας, και ειδικότερα της Δικαιοσύνης, με τις πιο προηγμένες, ευρωπαϊκές μορφές οργάνωσης της οικονομίας και του κράτους, την εναρμόνιση των ελληνικών θεσμών με τις πρακτικές των ευρωπαϊκών χωρών και την αναβάθμιση της διεθνούς θέσης της χώρας. Δεν είναι μια φάση ή ένα στάδιο ανάπτυξης, αλλά μια διαρκής κοινωνική διεργασία. Μια προσπάθεια που έχει παρελθόν, συνεχίζεται στο παρόν και προσβλέπει στο μέλλον. Μια διαρκής κοινωνική διεργασία που αντιμετωπίζει τα προβλήματα της εξέλιξης και καθοδηγεί τις λύσεις τους.
Ο εκσυγχρονισμός αφορά μια νέα αντίληψη για τη λειτουργία της κοινωνίας που διευρύνει τις ελευθερίες και τις δυνατότητες των πολιτών, για αυτό και είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με τον ορθολογισμό, απέναντι σε προκαταλήψεις, ιδεολογήματα, εμμονές και φαντασιώσεις.
Αυτό που σήμερα απαιτείται περισσότερο από ποτέ είναι να τεθεί εκ νέου και με αξιοπιστία το αίτημα του ευρωπαϊκού εκσυγχρονισμού της ελληνικής κοινωνίας, και ειδικότερα της Δικαιοσύνης, προκειμένου να αντιμετωπιστούν οι παθογένειες, οι υστερήσεις και τα βαρίδια σε πολλά μέτωπα που ακόμα δυστυχώς χαρακτηρίζουν την ελληνική πραγματικότητα: αναχρονιστικές νοοτροπίες, πελατειακές σχέσεις, κρατικιστικές λογικές και συντεχνιακά συμφέροντα που εκτρέφουν την «αμυντική καθήλωση» στα ήδη εξασφαλισμένα. Γι’ αυτό και ο εκσυγχρονισμός πρώτα από όλα σημαίνει εμπιστοσύνη στις δημιουργικές δυνάμεις της κοινωνίας.
Τα ήδη γνωστά και διαχρονικά προβλήματα στο χώρο της Δικαιοσύνης, αλλά και οι σύγχρονες προκλήσεις που ανακύπτουν μέσα από τον Ψηφιακό Μετασχηματισμό και την Τεχνητή Νοημοσύνη, το New Management και την Ηλεκτρονική Διακυβέρνηση, δεν μπορούν και δεν πρέπει να αντιμετωπιστούν αποσπασματικά. Η κοινωνία μεταβάλλεται με ταχύτατους ρυθμούς. Βασικές αξίες κλονίζονται, στερεότυπα καταρρίπτονται, νέα προβλήματα ανακύπτουν και καθιστούν πλέον επιτακτική μία επανεκκίνηση και στο χώρο της Δικαιοσύνης, ώστε αυτή να μην στέκεται αμήχανη ενώπιον των ραγδαίων παγκόσμιων εξελίξεων και των αλλαγών που διαδραματίζονται.
Η Ψηφιοποίηση της δικαστικής ύλης, η ενσωμάτωση και η επέκταση της ηλεκτρονικής διαδικασίας προβάλει ως μια μεγάλη αναγκαιότητα. Βασικά εργαλεία του ψηφιακού μετασχηματισμού αποτελούν, μεταξύ άλλων, η ψηφιακή επίδοση έγγραφων, η υλοποίηση του ψηφιακού φακέλου δικογραφίας, η ηλεκτρονική κατάθεση δικογράφων, η ψηφιοποίηση των αρχείων των δικαστηρίων, η δυνατότητα χορήγησης αντιγράφου του ποινικού μητρώου μέσω της θυρίδας των ΚΕΠ, και η αποηχογράφηση πρακτικών των δικαστηρίων, το σύστημα τηλεδιασκέψεων σε δικαστήρια και σωφρονιστικά καταστήματα κλπ.
Ιδιαίτερη έμφαση θα πρέπει να δοθεί επίσης στην αναβάθμιση της εκπαίδευσης και κατάρτισης των δικαστών, δικηγόρων και δικαστικών υπαλλήλων. Έχουν ήδη γίνει βήματα προς αυτήν την κατεύθυνση με την δημιουργία της Σχολής Δικαστικών Υπαλλήλων και τη Διαρκή Επιμόρφωση και Κατάρτιση των δικαστικών υπαλλήλων μέσω σεμιναρίων.
Περαιτέρω, η διαμόρφωση ενός συστήματος δικαιοσύνης που συνδυάζει την αποτελεσματικότητα με τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη απαιτεί συνεχείς προσπάθειες, συνεργασία και δέσμευση από την κοινωνία και τους φορείς λήψης αποφάσεων. Μόνο μέσα από αυτήν τη συνεργασία μπορούμε να διαμορφώσουμε ένα περιβάλλον όπου η δικαιοσύνη, η οικονομία και η επιχειρηματικότητα συνυπάρχουν σε αρμονία, προάγοντας την ευημερία και την κοινωνική δικαιοσύνη.
Η σύνδεση μεταξύ αποτελεσματικού συστήματος δικαιοσύνης και βιώσιμης οικονομικής ανάπτυξης είναι αμφίδρομη. Η οικονομική ανάπτυξη ενισχύει την υποδομή και την αποτελεσματικότητα του συστήματος δικαιοσύνης, ενώ ένα αποτελεσματικό σύστημα δικαιοσύνης συμβάλλει στη διαμόρφωση ενός περιβάλλοντος εμπιστοσύνης που ευνοεί την επιχειρηματική δραστηριότητα.
Σε κάθε περίπτωση απαιτείται χρόνος πάντοτε στη Δικαιοσύνη για να απορροφηθούν, να εμπεδωθούν και να αποδώσουν οι αλλαγές, τόσο αυτές που βρίσκονται σε τροχιά υλοποίησης, όσο και αυτές που απαιτείται να ακολουθήσουν (η αναμόρφωση του δικαστικού συστήματος στη χώρα, οι θεσμικές αλλαγές στους Κώδικες, το Ολοκληρωμένο Συστήματος Διαχείρισης Δικαστικών Υποθέσεων για την Πολιτική, Ποινική και Διοικητική Δικαιοσύνη, η αναμόρφωση του Εθνικού Ποινικού Μητρώου και το Ολοκληρωμένο Πληροφοριακό Σύστημα του Ελεγκτικού Συνεδρίου, η ολοκλήρωση της Ψηφιακής Δικαιοσύνης, η μεταφορά δικαστηριακής ύλης, η αναβάθμιση και εμπέδωση θεσμών όπως η διαμεσολάβηση, η ενίσχυση και ανανέωση των κτηριακών και υλικοτεχνικών υποδομών, η ενίσχυση και αναβάθμιση του προσωπικού των δικαστικών υπαλλήλων, η επιμόρφωση δικαστών και δικαστικών υπαλλήλων, η ίδρυση και λειτουργία της Δικαστικής Αστυνομίας κλπ). Μόνο έτσι μπορεί να διαμορφωθεί μια νέα δικαιικη πραγματικότητα.
Συμπερασματικά, ο ευρωπαϊκός εκσυγχρονισμός της ελληνικής Δικαιοσύνης αποτελεί κάλεσμα για αναπροσαρμογές, αναδιαρθρώσεις και αλλαγές κατεύθυνσης με συγκεκριμένα προγράμματα, με συντονισμένες και μελετημένες δράσις ως προς τους αναγκαίους πόρους, τα μέσα, και τις επιπτώσεις, με αξιολόγηση, σχεδιασμό και μέτρηση αποτελεσμάτων.
Ο κόσμος προχωρά και η ζωή εξελίσσεται. Για αυτό και αν κάτι τελικά χρειαζόμαστε περισσότερο από οτιδήποτε άλλο στην Ελλάδα, και ειδικότερα στο χώρο της Δικαιοσύνης, είναι μια ειρηνική επανάσταση της κοινής λογικής.
*Ο Δρ. Χρήστος Μπαξεβάνης είναι Διεθνολόγος, ειδικός σε θέματα προσφυγικού δικαίου και μεταναστευτικής πολιτικής, Διδάκτωρ Διεθνούς Δικαίου ΑΠΘ με μεταπτυχιακές σπουδές Διεθνών Σχέσεων στο ΗΒ, πρ. Ειδικός Εμπειρογνώμων στην ΕΟΚΕ και Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο ΠΑΜΑΚ
