Πηγαίνοντας στο Μαρούσι για να συναντηθούμε με τον πρόεδρο του οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού», τον κ. Κώστα Γιαννόπουλο, η αλήθεια είναι πως είχαμε μια δόση περιέργειας.
Περιέργεια γιατί δε γνωρίζαμε σχεδόν καθόλου αυτόν τον άνθρωπο, που επιτελεί τόσο σημαντικό έργο, δεδομένης και της επιθυμίας του να μην εμφανίζεται συχνά δημόσια. Ωστόσο, ο κος Γιαννόπουλος ήταν τόσο δεκτικός συνομιλητής, που αξίζει ο καθένας να διαβάσει αυτή την εποικοδομητική συζήτηση, η οποία εκτός από λεπτομέρειες για τη λειτουργία και το έργο του οργανισμού, έχει και κοινωνικές προεκτάσεις.
Μετά από μια ώρα περίπου κουβέντας, αυτό που δεν επιδέχεται καμία αμφιβολία, είναι ότι «Το Χαμόγελο του Παιδιού» αποτελεί μια αντανάκλαση της προσωπικότητας του προέδρου του.
Κύριε Γιαννόπουλε, φέτος έχετε κλείσει 20 χρόνια δράσης στο Χαμόγελο του Παιδιού. Είναι γνωστό ότι ο γιος σας αποτέλεσε ουσιαστικά έμπνευση για αυτόν τον οργανισμό. Θεωρείτε ότι σε αυτά τα 20 χρόνια έχουν εκπληρωθεί οι προσδοκίες και τα όνειρα, τόσο τα δικά σας όσο και του γιου σας;
Δεν είναι απλώς μία έμπνευση αλλά μια ιδέα που βγήκε μέσα από ένα ημερολόγιο και είχε τη σοφία ενός 10χρονου παιδιού. Διαβάζοντας το ημερολόγιο του, βλέπετε λόγια που έγραψε καθαρά μόνος του. Επομένως, ήταν ξεκάθαρη η άποψη ενός ημερολογίου ενός παιδιού που αγωνιούσε και για την ζωή του αλλά και για τους άλλους. Η δική μου προσπάθεια ήταν να προχωρήσει κάτι το οποίο θα είχε την γνησιότητα και την ιδιοτέλεια ενός μικρού παιδιού. Και κάθε φορά που ξεφεύγουμε από τον τρόπο που κινούμαστε, επαναφέρουν και εμένα αλλά και όλο «Το Χαμόγελο του Παιδιού» τα λόγια ενός παιδιού, που θα ήθελε ο κόσμος να είναι τέλειος. 20 χρόνια μετά, θα μπορούσα να πω ότι θα έχει επιτευχθεί ο στόχος αν καταφέρναμε να λύσουμε τα προβλήματα όλων των παιδιών στην Ελλάδα. Έχουμε κάνει τεράστιο έργο και τεράστια προσπάθεια και ο κυριότερος στόχος για μας δεν είναι μόνο η ποσότητα, πόσα παιδιά δηλαδή θα δούμε και θα καλύψουμε, αλλά η ποιότητα των υπηρεσιών που προσφέρουμε. Όταν κάνουμε κάτι να γίνεται με ποιότητα, να έχει διάρκεια στο πέρασμα των χρόνων και να έχει αποτελέσματα. Τα πασαλείμματα της φιλανθρωπίας, που είναι για τα μάτια του κόσμου, δεν μας εκφράζουν. Είναι πολύ δύσκολο να πει κάποιος ότι 20 χρόνια μετά καταφέραμε τον στόχο μας. Κάθε μέρα πονάμε γιατί δεν καταφέρνουμε να λύσουμε τα προβλήματα όλων των παιδιών. Και κυριότερα, των παιδιών που έχουν βασανιστεί ή κακοποιηθεί. Σήμερα έχω πει δύο «όχι» σε υποθέσεις παιδιών. Ποιος είμαι εγώ να πω «όχι»; Δεν έχουμε ποιοτικό χώρο όμως πλέον για τα παιδιά. Και αυτό πονάει. Έχουμε πάρει κοντά μας περίπου 800 παιδιά, τα περισσότερα από τα οποία έχουμε βγάλει στην κοινωνία και έχουμε πει «όχι» σε 1.550 παιδιά. Πώς μπορείς να χαρείς μόνο για αυτό που έκανες και να μην λυπηθείς για αυτό που δεν κατάφερες να κάνεις;
Φαίνεστε ένας άνθρωπος που νιώθετε πραγματικά αυτό που κάνετε, το οποίο βγαίνει μέσα από την ψυχή σας. Όταν βοηθάτε ένα παιδί, είναι αυτή η διαδικασία ζωογόνος για εσάς;
Είναι όπως όταν «πέφτεις και σηκώνεσαι». Κάποια στιγμή δυσκολεύεσαι, δεν μπορείς να βρεις τρόπους. Εμείς λειτουργούμε ομαδικά και όχι ατομικά. Δεν λειτουργώ μόνος μου. Γι’ αυτό τον λόγο, η θέση του προέδρου είναι μία τυπική θέση. Κατά τα άλλα, είμαι ένας άνθρωπος όπως όλοι οι άλλοι. Θα κάνω τον οδηγό, θα τρέξω στην πρώτη γραμμή, θα είμαι κεντρικός συντονιστής στις διαδικασίες έκτακτης ανάγκης. Είναι αυτό που σας είπα πριν. «Πέφτεις και σηκώνεσαι». Και όταν «σηκώνεσαι» σου δίνει λίγη ακόμη δύναμη να τρέξεις λίγο παραπέρα. «Ξαναπέφτεις και ξανασηκώνεσαι». Γιατί δεν είναι εύκολο να χάνεις τη ζωή ενός παιδιού που προσπαθείς να σώσεις. Δεν είναι εύκολο να βλέπεις ότι από γραφειοκρατίες και διαδικασίες, πάνε να δημιουργηθούν χίλια δυο προβλήματα στις ζωές κάποιων παιδιών. Δεν είναι εύκολο να βλέπεις νοοτροπίες που εμποδίζουν στην ανάπτυξη κάποιων πραγμάτων. Και επίσης δεν είναι εύκολο να βλέπεις και την κακεντρέχεια κάποιων άλλων, που ενοχλούνται γιατί βγάζεις κάποια πράγματα στην φόρα. Συνήθως είναι συγκεκριμένοι και ξέρουμε από που προέρχονται. Είναι το βαθύ κράτος, το οποίο ενοχλείται επειδή χαλάει τεράστια κονδύλια, είναι η ΜΚΟκρατία, η ΜΚΟ της σπατάλης και αντιμετώπισης με κομματικά μέσα. Όταν βλέπεις λοιπόν ότι κάποιος κάνει δουλειά και μάλιστα με πολύ μικρά μέσα σε σχέση με το έργο, ενοχλούνται και «βγάζουν νύχια». Είναι οι παιδεραστές, οι παιδόφιλοι που έχουν μπει φυλακή, οι γονείς και οι συγγενείς που τους έχουν πάρει τα παιδιά. Αυτή είναι η κακεντρέχεια. Ο κόσμος όμως είναι εκείνος που μας στηρίζει και εκείνος που μας σηκώνει κάθε φορά ψηλά για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε το έργο μας. Ο κόσμος λοιπόν, αλλά και κάποιες εταιρίες που μας προσφέρουν πράγματα σε είδος, ώστε να μην πληρώνουμε χρήματα σε άψυχα πράγματα αλλά για τις εξετάσεις ενός παιδιού, για παράδειγμα. Για να γίνει αυτό βέβαια, πρέπει να τρέξεις 24 ώρες. Κακεντρέχεια υπάρχει λοιπόν στην Ελλάδα ακόμα και στον τομέα της προσφοράς. Βλέπουμε πασαλείμματα σε κάποιες περιπτώσεις, με σακούλες με πράγματα ενώ τραβάει η κάμερα, ενώ εδώ τα πράγματα γίνονται διαφορετικά. Κανένας δεν βλέπει τους ανθρώπους που στηρίζουμε, δεν δείχνουμε κάποιες δράσεις μας και αυτά δεν φαίνονται πουθενά. Τα περισσότερα δεν φαίνονται γιατί «δεν πουλάνε». Αυτό το γνωστό «πουλάνε». Ζούμε σε μία χώρα που πρέπει να «κοπούν» τα πόδια αυτών που κάνουν δουλειά. Όποιος δουλεύει γνήσια, πρέπει να του «κοπούν» τα πόδια γιατί χαλάει την πιάτσα.
Είναι μάλλον το πελατειακό κράτος που έχει ριζώσει βαθιά και η νοοτροπία του βολέματος…
Ακριβώς. Η ΜΚΟ του γενικού γραμματέα, του υπουργού του φίλου του υπουργού, του κομματικού μηχανισμού, όλα τα χρήματα του υπουργείου Εξωτερικών που δινόντουσαν ενώ εμείς δεν θέλαμε ποτέ να έχουμε πρόσβαση σε αυτά. Βασιζόμαστε μόνο στα 2 ευρώ του κόσμου, ώστε να καλύπτουμε ένα τεράστιο ποσό το μήνα, το οποίο είναι 1 εκατομμύριο.
Υπάρχει πλέον επαρκής χρηματοδότηση από τον κόσμο, δεδομένου του γεγονότος ότι ζούμε σε δύσκολους οικονομικά καιρούς;
Πολύ δύσκολους καιρούς. Ενώ έπρεπε να κάνουμε δέκα κινήσεις για να βρούμε τους πόρους, πλέον κάνουμε χίλιες δέκα κινήσεις. Το κυριότερο είναι ότι μέχρι τώρα είχαμε και την προσφορά σε είδος που είναι πολύ σημαντικό. Τα τρόφιμα, τα πράγματα, τον εξοπλισμό, τα έπιπλα. Τώρα οι εταιρείες δυσκολεύονται ακόμη περισσότερο. Και αν χαθεί αυτό, θα έχουμε σοβαρό πρόβλημα.
Ο κόσμος είναι εκείνος που μας στηρίζει και εκείνος που μας σηκώνει κάθε φορά ψηλά για να μπορέσουμε να συνεχίσουμε το έργο μας.
Η πολιτεία έχει σταθεί δίπλα σας αυτά τα 20 χρόνια;
Μόνο βραβεύσεις και κορδέλες. Λέγανε «αυτοί δεν είναι μαζί μας, με ποιους είναι;». Και λέγαμε πως δεν είμαστε με κανέναν αλλά μόνο με τα παιδιά. Και ούτε θέλουμε να είμαστε με κανέναν. Κρατήσαμε αυτή την ουδέτερη στάση και δεν είχαμε οικονομική στήριξη από το κράτος. Με την κρίση που υπάρχει αλλά και την πολιτική κρίση, ο κόσμος κατάλαβε ότι είμαστε ένας φορέας που στάθηκε στα πόδια του, κανένας από εμάς δεν βγήκε στο μετερίζειν το πολιτικό και το κομματικό, μεταφράζοντας την αγάπη του κόσμου σε προσωπικά λεηλατήρια και διαδικασίες.
Πιστεύετε ότι γενικότερα υπάρχει κοινωνική ευαισθησία στην Ελλάδα;
Υπάρχει κοινωνική ευαισθησία. Αλλά με μία διαφορά. Σε αυτό βάζω και τον εαυτό μου μέσα. Πριν 20 χρόνια, ήμουν ευαίσθητος αλλά όχι συνειδητοποιημένος. Ήμουν καλός άνθρωπος, στήριζα οικογένειες και έκανα καλά πράγματα. Αλλά ποτέ δεν μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου σε αυτή τη διαδικασία. Έψαχνα να βρω κάποια οικογένεια να στηρίξω και δεν την έβρισκα. Είχα τύψεις για την «προηγούμενη» μου ζωή. Τύψεις με την έννοια ότι οι οικογένειες που έχουν πρόβλημα είναι πάρα πολλές, αλλά είναι περήφανες και δεν ζητάνε.
Είναι χαρακτηριστικό του Έλληνα ότι σκέπτεται ότι κάποια οικογένεια χρειάζεται βοήθεια, αλλά αυτό μένει μόνο στο μυαλό του και δεν το κάνει πράξη ποτέ;
Οι περίπου 2.000 ενεργοί εθελοντές μας δείχνουν ότι υπάρχει ένας άλλος κόσμος σε αυτή τη χώρα, η οποία έχει κουκουλωθεί από την μαυρίλα. Αυτή η κινητοποίηση που γίνεται και μας κρατάει ζωντανούς τόσα χρόνια, δείχνει ότι κάτι υπάρχει. Δείχνει ότι κατά την άποψη του κόσμου το Χαμόγελο είναι πρώτο για 9η συνεχή χρονιά, όπως άλλωστε μας έχουν ψηφίσει στην εμπιστοσύνη τους και τη γνώση τους. Δεν είναι τυχαίο αυτό. Είναι το σταθερό εδώ και 20 χρόνια. Όταν βλέπουν ότι όλα τα κάνουμε με χορηγίες σε είδος, τις κάρτες μας, τα φυλλάδια, τους φαίνονται απίθανα και αδιανόητα. Άρα έχουμε κάτι που ξεχωρίζει σαν φορέας, ακόμα και από τις άλλες χώρες που υπάρχει η συνειδητή προσφορά και εθελοντισμός. Αν μιλήσετε με κάποιους εθελοντές, θα δείτε ότι δεν περιμένουν τίποτα. Τους δώσαμε τη δυνατότητα και τους εκπαιδεύσαμε στα νοσοκομείο, είναι κοντά στα παιδιά, μας λένε τα καλύτερα για εκείνα και χαίρονται όταν μαθαίνουν ότι μεγαλώνουν και προχωράνε στη ζωή τους.
Η Πολιτεία ήταν μόνο βραβεύσεις και κορδέλες.
Όταν βλέπετε παιδιά που έχουν προχωρήσει στη ζωή τους, πρέπει να είναι για σας μία υπενθύμιση της αξίας και της σημασίας για όσα κάνετε και κατά ένα τρόπο μία ψυχική επιβράβευση…
Δεν είναι μόνο ψυχική επιβράβευση, αλλά σου γαληνεύει την ψυχή σου για να μην σε «τρώνε» καθημερινά όσα δεν μπορείς να κάνεις. Γιατί όσα θετικά και να κάνεις, τα οποία κάνεις όχι για την επιβράβευση αλλά για να έχεις αποτέλεσμα, σου «τρώει» την ψυχή το λιγότερο αρνητικό, από αυτά δηλαδή που δεν καταφέρνεις να κάνεις. Όσο περισσότερο το θετικό, τόσο πιο πολύ θα απαλύνει την ένταση που έχεις από το γεγονός ότι δεν κατάφερες να κάνεις μερικά πράγματα. Η καθημερινότητα είναι εκείνη που σου βάζει τοίχους, τους οποίους πρέπει να ξεπερνάς ή και ακόμα να τους σπας. Πρέπει να έρθεις σε κόντρα με υπουργικές αποφάσεις που κλείνουν τα σπίτια ακόμα και μέσα σε μία μέρα. Όλα αυτά σε «σκοτώνουν». Ευτυχώς όμως, τα παιδιά μας που μεγάλωσαν και είναι φοιτητές ή προχωράνε τη ζωή τους, μας μιλάνε, μας λένε τα μυστικά τους και τα προβλήματα τους. Βλέποντάς τα λοιπόν, λέμε ότι κάτι κάναμε τελικά.
Δέχεστε καθημερινά καταγγελίες για υποθέσεις παιδιών που βρίσκονται σε κίνδυνο;
Η γραμμή μας 1056 δέχθηκε πέρυσι 280.000 κλήσεις. Κλήσεις, όχι καταγγελίες. Από αυτές οι 35.000 περίπου είναι ποιοτικές, δηλαδή με ουσιαστικό πρόβλημα. Κάθε μέρα δεχόμαστε κλήσεις για παιδιά που είναι σε κίνδυνο, είτε από αστυνομικά τμήματα, είτε από εισαγγελείς, είτε από απλούς πολίτες. Εκτός από τα σπίτια και τις κακοποιήσεις, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι «Το Χαμόγελο του Παιδιού» είναι ο μοναδικός οργανισμός στην Ελλάδα που λειτουργεί 24 ώρες το 24ωρο και ανταποκρίνεται σε οποιαδήποτε αίτημα χρειαστεί σχετικά με παιδιά. Ακόμα και η αστυνομία δεν έχει τη δυνατότητα να κάνει κοινωνικές διαδικασίες. Οι αστυνομικοί δεν μπορούν να κάνουν πολλά πράγματα για τα παιδιά που βρίσκονται στα αστυνομικά τμήματα. Εμείς θα πάμε εκεί, θα πάρουμε τα παιδιά, θα τα περιποιηθούν οι κοινωνικοί λειτουργοί, θα τα βάλουμε στο νοσοκομείο με εισαγγελική εντολή κλπ και μετά θα προσπαθήσουμε να τα πάρουμε κοντά μας ώστε να τα στηρίξουμε.
Διαβάζουμε σχεδόν καθημερινά φαινόμενα κακοποίησης. Προφανώς το ξέρετε καλύτερα από όλους ότι είναι σε υψηλό επίπεδο η παρενόχληση και η κακοποίηση ανηλίκων στη χώρα μας. Ποια μπορεί να είναι η βασική αιτία αυτού του φαινομένου;
Η σωματική, λεκτική και ψυχολογική κακοποίηση αλλά και η παραμέληση οφείλονται συνήθως και προ κρίσης και τώρα στο γεγονός ότι έχουν πέσει οι γονείς στα ναρκωτικά, στον αλκοολισμό, έχουν προβλήματα ψυχικής υγείας και προβλήματα νοοτροπίας. Αυτά όσον αφορά στη σωματική κακοποίηση. Φυσικά, όταν μιλάμε για παραμέληση, δεν πρέπει να την μπερδεύουμε με την φτώχεια. Κάποιος που δεν έχει τα βασικά πράγματα, δεν παραμελεί το παιδί του αλλά βρίσκει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο να του προσφέρει ότι μπορεί. Για το θέμα της σεξουαλικής κακοποίησης, το ανθρώπινο απλό μυαλό δεν μπορεί να διανοηθεί ότι κάποιος κακοποιεί σεξουαλικά το παιδί του, ή άλλοι που έχουν βίντεο και φωτογραφίες με πορνογραφικό παιδικό υλικό. Το γεγονός λοιπόν ότι κάποιοι ισχυρίζονται ότι λόγω κρίσης κακοποιούν τα παιδιά τους είναι ψεύτικο και τυμπανοκρουσία. Ο Έλληνας γονιός δεν εγκαταλείπει το παιδί του λόγω φτώχειας. Ο Έλληνας γονιός έχει πέσει ψυχολογικά λόγω ανεργίας και έτσι, δημιουργούνται εντάσεις στην οικογένεια και δημιουργείται η ενδοοικογενειακή βία.
Πρέπει να λειτουργήσουν οι θεσμοί. Δε μπορεί το Χαμόγελο να αντικαθιστά τους θεσμούς, το Χαμόγελο πρέπει να στηρίζει τους θεσμούς.
Όταν γίνεται μία καταγγελία για κάποιο παιδί, πώς διαπιστώνετε ότι όντως υπάρχει σοβαρό πρόβλημα;
Εμείς δεχόμαστε μία καταγγελία και την στέλνουμε στον εισαγγελέα, ο οποίος έχει την νομική και συμβατική υποχρέωση. Ο εισαγγελέας με τη σειρά του δίνει εντολή στην Πρόνοια ή στην αστυνομία να κάνει έρευνα για το αν ισχύει η καταγγελία. Και αν γίνει σωστά η έρευνα, τότε ανακαλύπτεται. Με το να χτυπήσεις την πόρτα κάποιου και να τον ρωτήσεις αν κακοποιεί το παιδί του, δεν καταφέρνεις κάτι γιατί θα το αρνηθεί. Πρέπει να κάνεις την έρευνα σου διακριτικά, να πας στο σχολείο του παιδιού, να δεις αν υπάρχει αλλαγή στη συμπεριφορά του. Άρα «Το Χαμόγελο του Παιδιού» δεν κάνει έρευνα. Μόλις ολοκληρωθεί η έρευνα, ο εισαγγελέας, στις περισσότερες περιπτώσεις, μας ζητάει να πάρουμε κοντά μας τα παιδιά αυτά. Και η δυσκολία είναι στο σημείο αυτό αν έχουμε χώρο για να πάρουμε και άλλα παιδιά. Τα δημόσια ιδρύματα έχουν γεμίσει και αυτά και υπολειτουργούν, ενώ παράλληλα υπάρχουν παιδιά που «παρκάρονται» στα νοσοκομεία γιατί δεν υπάρχει διαφορετική δυνατότητα.
Πλέον με την αριστερή στροφή, στα χαρτιά τουλάχιστον, της πολιτικής ζωής της χώρας έχετε έστω μία αμυδρή ελπίδα ότι μπορεί να υπάρξει μία πιο ανθρωπιστική αντιμετώπιση τέτοιων φαινομένων;
Στο Χαμόγελο είμαστε τελείως ουδέτεροι, και αυτό το πληρώναμε αναλόγως. Πιστεύω στο κράτος, πιστεύω στους θεσμούς, στηρίζουμε τους θεσμούς, μπορώ να πω ότι στηρίζουμε πιο πολύ τους θεσμούς από ό,τι το ίδιο το κράτος, μέχρι τώρα τουλάχιστον, δεν ξέρω τι θα γίνει μετά. Πρέπει να λειτουργήσουν οι θεσμοί. Δε μπορεί το Χαμόγελο να αντικαθιστά τους θεσμούς, το Χαμόγελο πρέπει να στηρίζει τους θεσμούς. Σε πιο ευνομούμενα κράτη γίνεται αυτό, υπάρχουν φορείς που τους στηρίζουν. Εάν τώρα, όπως μου λέτε, αυτή η καινούρια κατάσταση στην πολιτική, αλλάξει τα πράγματα, φοβάμαι πως είναι πολύ δύσκολο. Εύχομαι να αλλάξει, αλλά υπάρχει αυτό το βαθύ κράτος το οποίο έχει ριζώσει. Αν καταφέρουν και ξεφύγουν από την κομματική εξάρτηση του κράτους από τη διοίκηση, θα πετύχουν ένα μεγάλο βήμα. Δυστυχώς είναι πολύ δύσκολο αυτό, γιατί είναι ο «νεοδημοκράτης», ο «πασοκτζής», ο «συριζαίος», είναι εδώ σήμερα, αλλά ακόμη κι αν είναι καλός, θα τον βγάλω γιατί θέλω να βάλω τον δικό μου, για να ακολουθήσω τα παιχνίδια της πολιτικής. Αφού είναι καλός γιατί να τον βγάλεις; Και κάθε φορά που αλλάζει όχι μόνο μια κυβέρνηση, κάθε φορά που αλλάζει ένας υπουργός, ένας υφυπουργός, αλλάζουν και τους ανθρώπους εκεί γύρω.
Είναι το λεγόμενο κομματικό «φουτμπόλ».
Είναι τρισάθλιο. Βλέπεις έναν άνθρωπο να κάνει τόσο καλή δουλειά, και δε σε ενδιαφέρει, (τουλάχιστον εμάς δε μας ενδιαφέρει – κάποιους τους ενδιαφέρει), τι είναι αυτός. Αγαπάει αυτή τη δουλειά και τον φορέα τον οποίο διοικεί; Ε άστον να συνεχίσει. Εκεί λοιπόν νομίζω πως όσο και να θέλουν θα δυσκολευτούν πολύ. Εδώ ακόμα και στο Χαμόγελο υπάρχουν νοοτροπίες που δυσκολευόμαστε να τις ξεριζώσουμε.
Αυτό το σαθρό πολιτικό σύστημα που «καταπίνει» τους ικανούς και μετά τους «ξερνάει» για να πάρει τους δικούς του, αποτελεί κατά έναν τρόπο καθρέπτη της ελληνικής κοινωνίας και του Έλληνα;
Ναι, γιατί από κάτω ξεκινάει, το πολιτικό σύστημα ξεκινά από τη βάση. Όταν πάρουμε εξουσία, όταν γίνουμε αστυνομικοί, πυροσβέστες, πολιτικοί, εκεί δείχνουμε τον χαρακτήρα μας. Η εξουσία είναι εκεί που δείχνεις το χαρακτήρα σου. Όταν αποκτήσεις μια θέση διευθυντική και εξουσιάζεις ανθρώπους. Υπάρχουν κάποιοι που δε μπαίνουν στη διαδικασία αυτή. Για να μιλήσω προσωπικά επειδή δε θέλω να μιλάω για τους άλλους, έχω φτάσει στα ανώτερα αξιώματα μιας επιχειρηματικής διαδικασίας, με εργοστάσια, μέση Ανατολή και λοιπά, όμως δε με επηρέασε ποτέ στη ζωή μου, έβλεπα όλους τους ανθρώπους το ίδιο. Και παλαιότερα πάντα είχα την πόρτα μου ανοικτή σε νέα παιδιά, τα οποία σήμερα είναι μπροστά μου, στηρίζουν το Χαμόγελο, γιατί έχουν γίνει μεγάλοι και τρανοί στον επιχειρηματικό χώρο τους. Ενώ κάποιοι άλλοι που καβαλούσαν το καλάμι και έχασαν για κάποιο λόγο την οικονομική τους ευμάρεια, μετά δε μπορούσαν να επικοινωνήσουν. Αυτό που έχω να σας πω, είναι πως αυτό που μένει, η μόνη περιουσία σου, είναι η σχέση σου με τους ανθρώπους, πώς μπορείς να κρατηθείς γνήσιος και ανιδιοτελής. Τότε όσοι σε ξέρουν θα θεωρήσουν ότι είσαι σταθερός και δε θα αλλάξεις μετά από χρόνια. Όμως, από την άλλη μεριά, βλέπεις ότι όλα είναι πελατειακά, σε όλους τους χώρους. Θα πρέπει να έχεις το ρουσφέτι, θα πρέπει να βρεις τρόπο για να διεισδύσεις και να πιάσεις δουλειά, όλα ακολουθούν το νόμο ζήτησης και προσφοράς. Η πελατειακή σχέση συνεπώς χαλάει όλη τη «συνταγή».
Για να μη χαλάσει όμως κάποιος ατομικά και να μη διαφθαρεί, τι πρέπει να έχει συμβεί; Είναι ζήτημα παιδείας;
Κοιτάξτε, είναι και παιδείας, είναι και οικογένειας. Που η οικογένεια βέβαια παιδεία είναι. Εγώ πιστεύω ότι η οικογένεια είναι αυτή που δίνει τις βασικές αρχές στο παιδί. Και εμένα η οικογένεια μου μου έδωσε κάποιες αρχές, εγώ σαν οικογένεια έδωσα στα παιδιά μου τις ίδιες αρχές. Ο γιος μου από την οικογένεια κατάλαβε ότι πρέπει να νοιαζόμαστε και για τους άλλους, να βλέπουμε γύρω μας. Εντάξει, διαφορετικοί χαρακτήρες τα δύο παιδιά μου, αλλά παρόλα αυτά παίρνεις κάποια πράγματα από την οικογένεια. Δεν πετάμε τα σκουπίδια από το αυτοκίνητο, δεν τα πετάμε στην παραλία που πάμε, είμαστε συνεπείς. Όταν τόλμησα να πετάξω μια τσίχλα μου έβαλε τις φωνές ο μικρός. Το πήγε ένα βήμα παραπέρα και είπε μόνος του «στοπ», ούτε κι αυτό.
Συνεπώς εσείς στο Χαμόγελο αναλογικά, ως μια μεγάλη οικογένεια, προσπαθείτε να περάσετε αντίστοιχες αρχές στα παιδιά που μεγαλώνετε.
Ακριβώς, και για αυτό τα παιδιά μας σέβονται. Σήμερα, είχε έρθει η κυρία Δούρου, η περιφερειάρχης, να γνωρίσει το Χαμόγελο και της κάναμε το τραπέζι στο σπίτι. Τα έχασε, 27 παιδιά και δεν είχε καταλάβει τίποτα.
Μιλώντας για σπίτια, πόσα σπίτια υπάρχουν;
Είναι 11 για μόνιμη διαβίωση και 3 ημερήσιας φροντίδας. Ημερήσια φροντίδα είναι όταν η οικογένεια βρίσκεται σε κρίση και δεν πρέπει τα παιδιά να φύγουν από την οικογένεια. Εμείς τα παίρνουμε, τα στηρίζουμε ψυχολογικά, τα διαβάζουμε. Στηρίζουμε την οικογένεια, ενώ τα μεγαλώνει εκείνη. Στα άλλα σπίτια, τα μεγαλώνουμε εμείς, η οικογένεια τα βασάνισε, τα κακοποίησε και τα πήραμε από την οικογένεια και κάποια στιγμή μετά από μερικά χρόνια θα σταθούν στα πόδια τους για να συνεχίσουν τη ζωή τους, γιατί αυτό είναι το ζητούμενο. Αυτά είναι λοιπόν τα σπίτια που έχουμε.
Οι περισσότερες οικογένειες συνεχίζουν να ταλαιπωρούν τα παιδιά.
Σε αυτά τα σπίτια φαντάζομαι υπάρχουν κάποιοι ειδικοί που επιτελούν έργο.
Εκτός από την ανθρώπινη φροντίδα και ζεστασιά, γιατί χωρίς αυτή δε μπορεί να υπάρξει επιστημονική βοήθεια, υπάρχει μια πολυεπιστημονική ομάδα. Έχουμε ψυχολόγο, κοινωνικό λειτουργό, νοσηλευτή, εκπαιδευτικό και τους παιδαγωγούς. Πλαισιωμένοι όλοι αυτοί βέβαια και από το προσωπικό. Εμείς δε λέμε καθαρίστρια, μαγείρισσα, οδηγός, όλοι είναι με το όνομα τους και όλοι παίζουν το ρόλο τους. Όλη αυτή η ομάδα προσπαθεί να δημιουργήσει την κουλτούρα στα παιδιά. Πρέπει να δίνεις το σωστό παράδειγμα, δε μπορείς εσύ να λες μην καπνίσεις και να κάθεσαι απέξω να σε βλέπουν τα παιδιά να καπνίζεις και να παίρνει ένα παιδάκι το στυλό και να κάνει ότι καπνίζει. Όλα αυτά είναι αυτά που λέγαμε, είναι η παιδεία.
Χωρίς να θέλω να κάνω διακρίσεις, νομίζω πως το έργο του ψυχολόγου θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο σε αυτά τα ψυχικά τραυματισμένα παιδιά.
Για αυτό το λόγο έχουμε μια ομάδα ψυχολόγων, ενώ έχει δημιουργηθεί και ένα κέντρο, που πάμε σε ψυχοθεραπεία, εργοθεραπεία, λογοθεραπεία. Σε αυτό το κέντρο πας πλέον να γαληνέψεις και να ηρεμήσεις την ψυχή του παιδιού η οποία είναι τραυματισμένη. Ο ψυχολόγος του δίνει κατευθύνσεις αλλά κυριότερα βλέπουμε ότι ο ψυχολόγος παίζει ρόλο στους μεγάλους που είναι στο σπίτι, για το πώς θα χειριστούν το θέμα των παιδιών, και φυσικά για τα ίδια τα παιδιά. Όταν έχεις τόσα πρόσωπα αναφοράς, τα παιδιά μπερδεύονται καμιά φορά, προσπαθούν να βρουν τρόπους να σε χειριστούν. Εκεί πρέπει να μάθουν πώς να συμπεριφερθούν οι μεγάλοι προς τους μικρούς. Αλλά ξέρουμε να χειριζόμαστε δύσκολες καταστάσεις, και αυτή είναι η επιτυχία στο Χαμόγελο ως τώρα, δεν αισθανόμαστε «μονάδες» αλλά «ομάδες». Ξέρουμε ότι υπάρχουν βήματα και διαδικασίες που τηρούν οι «μεγάλοι» προς όφελος των παιδιών.
Αυτές οι οικογένειες οι οποίες αποχωρίζονται τα παιδιά, μετά δείχνουν ενδιαφέρον σε εσάς για να μάθουν για αυτά;
Συνεχίζουν οι περισσότεροι να τα ταλαιπωρούν. Εμείς είμαστε υποχρεωμένοι να υπακούμε στη θέληση των παιδιών και να βλέπουν τους γονείς τους, αλλά δυστυχώς τα ταλαιπωρούν λέγοντας τους και τάζοντας τους πράγματα που δε μπορούν να γίνουν. Τα παιδιά έχουν δικαιολογήσει την κακοποίηση και το βασανισμό που έχουν δεχθεί από τους γονείς, αυτό είναι το μεγαλείο των παιδιών, οι γονείς όμως συνεχίζουν και τα ταλαιπωρούν.
Δεν υπάρχει συνειδητοποίηση δηλαδή των λαθών από τους γονείς.
Όχι, δυστυχώς. Και δεν έχουν τιμωρηθεί για να συνειδητοποιήσουν τι έκαναν. Η τιμωρία τους θα τους εμπόδιζε κατά κάποιον τρόπο να συνεχίσουν στη ζωή τους να κάνουν τα ίδια πράγματα. Αυτό γιατί ορισμένοι από αυτούς κάνουν και άλλα παιδιά, στα οποία κάνουν τα ίδια.
Θεωρώ πως υπάρχει ένα συντηρητικό «ταμπού» στην Ελλάδα, που θέτει ως απόλυτο σκοπό του ανθρώπου να κάνει ένα παιδί. Κατά συνέπεια αναγκάζονται πολλοί άνθρωποι, που δεν είναι έτοιμοι πνευματικά, πρακτικά και ψυχολογικά και ίσως να μην είναι και ποτέ έτοιμοι, να γίνουν γονείς. Πιστεύετε ότι αυτός ο «εξαναγκασμός» έχει μερίδιο για τη μετέπειτα κακοποίηση και την ανεπαρκή ανατροφή του παιδιού;
Νομίζω το να γίνεις μαμά και μπαμπάς βασίζεται στο ένστικτο. Και οι δύο γονείς παίζουν σημαντικό ρόλο, καμία φορά δίνουν στη γυναίκα μεγαλύτερο ρόλο από ό,τι στον άντρα, εγώ δεν το πιστεύω αυτό. Κανένας δε διδάσκεται για να γίνει γονιός, και δυστυχώς οι κακοί γονείς δεν παρατηρούν ότι είναι κακοί ποτέ. Είναι δύσκολο να πείσεις τον άλλον ότι πρέπει να ακολουθήσει κάποιες γραμμές για να γίνει γονιός. Είναι δύσκολο όταν οι γονείς του (και εδώ εμφανίζεται η αλυσίδα που λέγαμε) δε του έδωσαν τις ίδιες αρχές και εφόδια, όταν μεγάλωσε εκείνος σε ένα κακοποιητικό περιβάλλον συνεχίζει την κακοποίηση. Αν δε σπάσεις την αλυσίδα, δεν υπάρχει η δυνατότητα να σταματήσει αυτό. Βλέπεις ότι το ίδιο το παιδί που έχει κακοποιηθεί και βασανιστεί, μεθαύριο κακοποιεί τα παιδιά του. Είχαμε την περίπτωση μιας μητέρας 19-20 χρονών η οποία είχε κάνει 4 παιδιά τα οποία τα βασάνιζε. Πίστευε ενδεχομένως ότι θα πάρει θαλπωρή από τα παιδιά, αλλά πώς να πάρει θαλπωρή, αν δε δώσεις αγάπη δεν παίρνεις αγάπη. Τα παιδιά τα βρήκαμε σε μια κατάσταση «Μόγλη», σκάβανε στο χώμα. Ελληνόπουλα μάλιστα, γιατί συνήθως λένε ότι είναι των αλλοδαπών τα παιδιά. Η μητέρα, ό,τι της έκαναν, έκανε κι αυτή στα παιδιά της και δεν πήρε αγάπη από αυτά γιατί δεν έδωσε αγάπη.
Δε φτάνουν τα χαμόγελα, όχι. Δυστυχώς σε μένα, σαν χαρακτήρα, υπερισχύει το αρνητικό, δηλαδή αυτά που δεν καταφέραμε και όχι αυτά που καταφέραμε.
Είναι λοιπόν ένας φαύλος κύκλος.
Ακριβώς, αυτό είναι το πρόβλημα. Αυτή η δυσκολία να σπάνε τα ήδη υπάρχοντα δεδομένα. Είναι φυσικά και τα γονίδια που παίζουν κάποιο ρόλο, ειδικά τα παιδιά που δεν έχουν ζήσει με κάποιους ανθρώπους, ακολουθούν κάποιες πρακτικές που είναι σαν να έχουν ζήσει. Αυτά βέβαια θα τα εξηγήσουν οι επιστήμονες, εγώ δεν είμαι ειδικός.
Καθημερινά με τις κλήσεις που δέχεστε, διαπιστώνετε μια αρνητική κατάσταση η οποία σας φθείρει ψυχολογικά. Φτάνουν τα χαμόγελα που προκαλείτε για να σας δώσουν μια ελπίδα για το αύριο; Για να πείτε ότι ναι, αυτή η κοινωνία μπορεί να γίνει καλύτερη;
Δε φτάνουν τα χαμόγελα, όχι. Δυστυχώς σε μένα, σαν χαρακτήρα, υπερισχύει το αρνητικό, δηλαδή αυτά που δεν καταφέραμε και όχι αυτά που καταφέραμε. Μου λένε κάποιοι, με ποιο δικαίωμα θα σώσεις όλα τα παιδιά του κόσμου; Δεν έχεις κανένα δικαίωμα, ούτε σε έβαλε κανένας να τα σώσεις όλα. Ελπίζω όμως, ότι έχουμε φτάσει σε ένα σημείο, με τόσα σπίτια και δράσεις σε όλη την Ελλάδα, με 420 επαγγελματίες, 2.000 εθελοντές, 80 οχήματα που κινούνται μέρα νύχτα, ασθενοφόρα, φορτηγά, συμβατικά, ψυγεία που μεταφέρουν τρόφιμα, με όλη αυτή την κινητοποίηση, να βοηθήσουμε σημαντικά. Πήγαμε σε μια έκθεση προχθές, όπου στις εκθέσεις δεν υπάρχει το καλύτερο κλίμα λόγω κρίσης, και όταν με έβλεπαν τα παρατούσαν όλα και μου έλεγαν πώς μπορώ να σας βοηθήσω. Αυτός ο σεβασμός που έχουμε δείξει στην κοινωνία και η δουλειά που κάνουμε, είναι πράγματα που σέβεται ο κόσμος. Οι δημόσιες υπηρεσίες επίσης. Ενώ λέμε συνήθως ότι εκεί δε δουλεύει κανείς και τεμπελιάζουν και τους κατηγορούμε, μέσα εκεί έχουμε βρει αξιόλογους ανθρώπους, τον καλό εισαγγελέα, τον καλό αστυνομικό, τον καλό γιατρό, τον καλό δημόσιο υπάλληλο, που βέβαια είναι μονάδες χωρίς οργάνωση, αλλά χωρίς αυτούς δε θα βρίσκαμε λύσεις.
Υπήρξε ποτέ κάποια βοήθεια της εκκλησίας;
Υπάρχει ο Μητροπολίτης Γυθείου που μας έφτιαξε από τα δικά του χρήματα ένα σπίτι. Είναι ένας ταπεινός, απλός άνθρωπος. Υπήρξαν και άλλοι ιερείς που βοήθησαν, ενώ υπάρχουν και εκείνοι οι οποίοι θεωρούν ότι η φιλανθρωπία είναι αποκλειστικότητα εκείνων. Μέσα στις τάξεις όμως της εκκλησίας υπάρχουν άνθρωποι που σέβονται αυτό που εκπροσωπούν και το κάνουν πράξη. Δε μπορώ να πω όμως γενικώς ότι ενθουσιάζεται η εκκλησία μαζί μας.
Παλεύουμε κάθε φορά για το αυτονόητο.
Η κοινωνική προσφορά της εκκλησίας, δεδομένης της μεγάλης της περιουσίας και της μη φορολόγησης της, είναι επαρκής;
Θα μου επιτρέψετε να μην πω κάτι, γιατί είναι καθαρά θέμα του κοινού νου να καταλάβει.
Το ζήτημα που είχε προκύψει με τις 95.000 ευρώ του ΕΝΦΙΑ, έχει ρυθμιστεί;
Μας κατάσχεσαν κάποια χρήματα που θα μας έδιναν από το δημόσιο. Δεν κατάσχουν μόνο από τους φτωχούς καθημερινούς ανθρώπους, αλλά πήραν και από εμάς που μεγαλώνουμε παιδιά. Μας κατάσχεσαν χρήματα, το μείωσαν έπειτα σε 35.000, και τελικά δόθηκε εντολή να μας δώσουν κάποια χρήματα πίσω, τα οποία ουσιαστικά δεν πήραμε. Τώρα ακούσαμε ότι καταργείται, αλλά δε γνωρίζουμε ακόμη αν καταργείται και για εμάς, γιατί εμείς ότι έχουμε είναι για το Χαμόγελο, δεν έχει κανείς προσωπικό συμφέρον. Παλεύουμε κάθε φορά για το αυτονόητο.
Είναι βέβαια ντροπιαστικό για ένα κράτος να καταδυναστεύει το αυτονόητο.
Ξέρετε κάτι, στον ίδιο «κουβά», δεν ξεχωρίζουν αυτά που θα έπρεπε να ξεχωρίζουν. Οι καλές πρακτικές, η καλή δουλειά, γιατί δε φαίνονται όλοι αυτοί οι τύποι. Όλοι είναι απατεώνες, έτσι και σηκώσεις το κεφάλι και ξεχωρίσεις, θεωρείσαι απατεώνας. Κόψε λοιπόν το κεφάλι, γιατί δε θα υπάρξει αποτέλεσμα. Έτσι όλοι αυτοί που επιβιώνουν αυτά τα χρόνια, επιβιώνουν γιατί όλοι είμαστε ακριβώς το ίδιο. Δε θέλουν να βλέπουν οργανισμούς όπως ο δικός μας, όπου αυτοελεγχόμαστε, λέμε από που έρχονται τα χρήματα, που πάνε τα χρήματα, δεν έχουμε πολύ μεγάλα ποσά για να σκεφτεί κανείς για ξέπλυμα χρήματος, η δουλειά φαίνεται, είναι χειροπιαστή, το νοικοκυριό φαίνεται. Αυτό δε το θέλουν όμως. Θέλουν να είναι όλοι στο ίδιο επίπεδο και αν ξεχωρίζει κανείς να τον κατηγορούν για διάφορα, ώστε να μην τολμά να κάνει πράγματα. Στο εξωτερικό, θεσμικά τουλάχιστον, έχουν το Χαμόγελο σε εξαιρετικά μεγάλη υπόληψη, αλλά το κράτος το δικό μας δυστυχώς δε μας βλέπει έτσι.
Είναι ένα παράπονο που εκφράζετε…
Ναι είναι ένα παράπονο, γιατί έχουμε κάνει τόσες κινητοποιήσεις και διαδικασίες που είναι κρίμα να μην σε αξιοποιούν οι δικοί σου για να πέφτουν χρήματα σε κάποιους «καθηγητάδες» λόγω συμφερόντων γιατί εγώ κατάλαβα ότι όλα αυτά που γίνονταν, τελικά εξαρτώνταν από συμφέροντα. Δεν αφήνουν τα συμφέροντα να εξελιχθούν δράσεις ατόμων ή φορέων που δεν έχουν ιδιοτέλεια, πρέπει να έχεις ιδιοτέλεια. Έχω μια «ιδιοτέλεια», έκανα την επιθυμία του παιδιού μου πραγματικότητα, ας κατηγορηθώ για αυτό.
Από ό,τι συμπεραίνω, με τα παιδιά έχετε προσωπική επαφή και ιδιαίτερο «δέσιμο».
Βέβαια, ξέρω όλα τα παιδιά με το μικρό τους όνομα και το μικρό ή μεγαλύτερο τους πρόβλημα, γιατί αυτή είναι η έννοια του να είσαι κοντά στα παιδιά. Μου δείχνουν ιδιαίτερη αγάπη, και επειδή δεν είμαστε πολλοί άνδρες στο χώρο, είμαι το πατρικό πρότυπο που προσπαθούν να βρουν.
Έχετε παιδιά που έχουν ξεχωρίσει σε ποικίλες δραστηριότητες.
Ναι, ξεχωρίζουν όμως σαν άνθρωποι πρώτα. Όταν βλέπεις μια κινεζούλα και βγαίνει πρώτη στα αρχαία και σε όλα αυτά τα μαθήματα, ενώ μέχρι πρότινος μιλούσε γλώσσα τελείως διαφορετική, είναι μεγάλη επιτυχία. Τη βλέπεις σήμερα πανέμορφη και τρέμω, γιατί είναι τώρα στη Θεσσαλονίκη και λέω μη την απαγάγουν εκεί, μη μας την κλέψουν (γέλια). Και άλλα παιδιά βέβαια έχουν διαπρέψει και το σημαντικότερο που τους λέω είναι να είναι καλά παιδιά για τον εαυτό τους. Κάνετε ό,τι θέλετε, μη μας δίνετε σημασία, μπορείτε να γίνετε καλά παιδιά για τον εαυτό σας; Αυτό είναι η επιτυχία. Και τα περισσότερα, η συντριπτική πλειοψηφία, εκτός από κάποια που τα εκμεταλλεύονται τελικά κάποιοι γονείς ξανά όταν μεγαλώνουν, έχουν προχωρήσει πολύ καλά.
Έχω μια «ιδιοτέλεια», έκανα την επιθυμία του παιδιού μου πραγματικότητα, ας κατηγορηθώ για αυτό.
Υπάρχει κατά συνέπεια το φαινόμενο επιστροφής στην οικογένεια…
Δυστυχώς έχουν πάντα την ανάγκη ότι κάτι καλύτερο θα γίνει με τους γονείς τους και πέφτουν θύματα. Κάποιοι καταφέρνουν και γλυτώνουν γρήγορα, ενώ σε άλλες περιπτώσεις οι γονείς χαλούν την ψυχή των παιδιών.
Συνέντευξη: Στασινή Φύτρου – Δημήτρης Πόπορης
